NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU ( 阮 廷 炤; 1/7/1822, làng Tân Thới, Gia Định Thành, Đại Nam – 3/7/1888, Ba Tri, Bến Tre, 66 tuổi), tục Đồ Chiểu, tự Mạnh Trạch, hiệu Trọng Phủ, Hối Trai (sau khi bị mù), là Đại thi sĩ của Việt Nam (nửa cuối thế kỷ thứ 19).
Ông là con đầu lòng trong một gia đình nhà Nho và đã theo học với một ông thầy đồ ở làng. Ông cưới vợ ở quê nhà và có 02 con (một trai, một gái). Ông được cha gửi cho một người bạn (Thái phó ở Huế) để tiếp tục việc học và sống ở Huế (từ 1833 – lúc 11 tuổi đến 1840, lúc 18 tuổi), rồi sau đó trở về Gia Định, làm Thư lại Văn hàn ty thuộc dinh Tổng trấn của Tả quân LÊ VĂN DUYỆT. Ông đỗ Tú tài (năm 1843) ở Trường thi Gia Định và lại ra Huế (năm 1847) học để chờ khoa thi (năm Kỷ Dậu 1849).
Nhưng khi nghe tin mẹ mất (31/12/1848), ông bỏ thi và theo đường bộ trở về Gia Định để chịu tang mẹ; trên đường về, vì quá khóc thương mẹ và vất vả trên đường trường cũng như thời tiết thất thường, nên khi đến Quảng Nam thì ông bị ốm nặng, đành nghỉ lại để chữa bệnh ở nhà của một vị thầy thuốc (vốn dòng dõi Ngự y), và ở đây ông đã học được nghề thuốc song mắt đã bị mù; hôn thê lại bội ước, cửa nhà lại sa sút…
Ông đóng cửa chịu tang mẹ và sau đó (năm 1851) mở trường dạy học, làm nghề thuốc ở Bình Vi (Gia Định). Ông bắt đầu sáng tác Truyện thơ Lục Vân Tiên trong thời gian này.
Khi quân Pháp đánh chiếm thành Gia Định (năm 1859), NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU đưa gia đình về sống ở Thanh Ba (quê vợ ở Cần Giuộc). Sau Hòa ước Nhâm Tuất (năm 1862), Pháp chiếm trọn 03 tỉnh miền Đông Nam Kỳ, ông cùng gia đình lại rời Thanh Ba về Ba Tri (Bến Tre) và tiếp tục dạy học, làm thuốc, làm thơ trong suốt hơn 20 năm (dù mắt đã bị mù lòa); sau đó (năm 1877) về làng An Bình Đông (An Đức sau này, cách chợ Ba Tri khoảng 2km).
Buồn rầu vì vợ mất (năm 1886) và với cảnh nước mất nhà tan, bệnh tật của ông ngày càng trầm trọng, NGUYỄN ĐÌNH CHIỂU đã qua đời (năm 1888) tại Ba Tri, thọ 66 tuổi. Ông được an táng cạnh mộ vợ (ấp 3, xã An Đức, huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre ngày nay).
BAN BIÊN TẬP
9 /2023
hochanhkientruc@gmail.com