Pô Dam (Pô Tằm) là một nhóm tháp Chăm ở làng Lạc Trị, xã Phú Lạc, huyện Tuy Phong, tỉnh Bình Thuận, cách Phan Thiết khoảng 110km. Tháp Pô Dam xây để thờ vua Chăm PO DAM (Po Kathit /Bàn La Trà Duyệt). Truyền thuyết Chăm kể rằng đã có một cuộc thách đố giữa 2 vua PO KLONG GARAI và PO DAM (khi ấy mới chỉ là quan đại thần) rằng ai xây xong tháp trước; và GARAI đã thắng. Theo sách Tháp cổ Champa, NGÔ VĂN DOANH, NXB Văn hóa-Văn nghệ, 2019 thì tháp Po Dam có cùng niên đại và phong cách nghệ thuật giống với các tháp Hòa Lai (ở Phan Rang, Ninh Thuận, thời Vương triều Panduranga với kinh đô Virapura cuối thế kỷ thứ 8 – đầu thế kỷ thứ 9 – mà vua PO DAM thì lại trị vì trong khoảng 1433–1460 – có lẻ đã tranh đua xây tháp trước khi làm vua). Cũng theo NGÔ VĂN DOANH, PO DAM được triều Nguyễn sắc phong làm “Phan Dương Thần” vì có công hộ quốc, làm hệ thống thủy lợi ở trấn Thuận Thành (Sắc phong này hiện còn được bảo quản tại Tộc họ hậu duệ của Ngài ở huyện Bắc Bình, tỉnh Bình Thuận).
Tháp Po Dam là nhóm tháp khác biệt hơn so với các nhóm tháp Chăm thông thường vì nó được xây dưới chân đồi (núi Ông Xiêm) thay vì trên đỉnh đồi, các cửa chính quay về hướng Nam thay vì hướng Đông. Theo H. PARMENTIER trong Inventaire Descriptif des Monuments Cam de l’Annam (Thống kê khảo sát mô tả các di tích Champa ở miền Trung Việt Nam, Paris 1909) thì ở đây có 2 nhóm tháp theo trục Bắc Nam (nhóm Bắc và nhóm Nam, mỗi nhóm có 3 tháp): nhóm Nam (thế kỷ thứ 15, thờ Po Dam) chỉ còn lại dấu vết chân tháp và nhóm Bắc (thế kỷ thứ 8, 9) còn đủ 3 tháp (với dấu tích của Tháp cổng, Nhà dài Mandapa).
Theo LAI ĐỖ (phanri.plus), người Chăm hàng năm vẫn thực hiện những nghi lễ tôn giáo quan trọng ở đây (Lễ Cầu đảo, Lễ Tống ôn, Lễ Cầu mưa, Lễ hội Katê – lễ hội đặc biệt lớn nhất của người Chăm).
Cụm tháp Po Dam được Nhà nước xếp hạng Di tích Quốc gia vào ngày 28/6/1996.
BAN TU THƯ
hochanhkientruc.art
10 /2022
MỜI XEM: Phát hiện chiếc thước cổ huyền thoại ở tháp Pô Dam.